Hesperian Health Guides
Kuzaliwa
Kichwa kinapoanza kutoka huonekana hivi:
Kamwe usizungushe kichwa cha mtoto au kukivuta.
Kamata kichwa cha mtoto taratibu. Kielekeze sehemu ya chini-kwenye makalio ya mama kutoka kwenye tumbo lake. Tega mikono yako ili mwili wa mtoto uliobakia ndani utue mikononi vizuri.
Iwapo kiungamwana kimejizungushia kwenye shingo ya mtoto, unaweza taratibu kukilegeza vya kutosha ili kipite juu ya kichwa cha mtoto au kuruhusu mwili wa mtoto kutereza na kupita ndani kwa urahisi. Katika hali isiyo ya kawaida, kama kitakuwa kimejifunga sana kwenye shingo ya mtoto na mtoto hawezi kukipita, unaweza kukibana na kukikata. Baada ya hapo, mama atatakiwa kusukuma mtoto nje haraka iwezekanavyo.
Kama mabega yatakwama kutoka baada ya kichwa kutoka, mwezeshe mama kutanua miguu, kupiga magoti na kuegemea kwenye mikono yake. Mwambie azuie pumzi yake halafu asukume kwa nguvu.
Kama mtoto bado amekwama, mgeuze mama alalie mgongo wake. Mwambie avute magoti yake nyuma kadri awezavyo hadi kwenye kwapa zake. Tafuta mtu wa kusaidia kumsukuma kwa nguvu, juu kidogo ya mfupa wa nyonga kama ilivyoelekezwa kwenye picha. Sogeza kichwa cha mtoto chini kuelekea kwenye sakafu kuweka huru mabega yaliyonaswa chini ya mfupa wa nyonga.
Unaweza kutakiwa kuigiza mikono ukeni na kumgeuza mtoto kwa kusukuma kwa ungalifu nyuma ya bega lake. Au kuuelekeza mkono wa mtoto chini ukipita katikati ya mwili wake na hatimaye nje ya uke. Mwili unapaswa kushuka kwa urahisi.
Baada ya kujifungua, mweke mtoto moja kwa moja kwenye kifua uchi cha mama yake-ngozi kwa ngozi. Sehemu hii ndiyo salama na yenye joto analolihitaji mtoto. Taratibu pangusa kamasi kwenye mdomo wa mtoto, halafu kwenye pua. Makaushe mtoto kwa kutumia nguo safi au taulo. Halafu mfunike mtoto na mama yake kwa nguo au blanketi. Kwa taarifa zaidi juu ya utunzaji wa mtoto mchanga, angalia Watoto wachanga na unyonyeshaji.
Yaliyomo
Mambo ya kuchunguza baada ya mtoto kuzaliwa:
- Mtoto anapumua? Kama mtoto hapumui, kupambana kupumua, au anageuka rangi ya blu, bonyeza hapa.
- Je mama yake anavuja sana damu? Kama anavuja damu baada ya kujifungua bonyeza hapa.
 |
| Funga kwa mikunjo ya kamba mara nne. |
 |
Kiungamwana
Nawa mikono vizuri. Tumia kibanio kilichotakaswa au kamba ambayo imetoka kuchemshwa au kamba ya kitambaa safi ambacho imetoka kufuliwa na kupigwa pasi.
Funga kiungamwana takriban urefu wa vidole viwili kutoka kwenye mwili wa mtoto. Halafu funga tena fundo lingine vidole 2 kutoka kwenye fundo la kwanza.
Kata kiungamwana katikati ya fundo mbili. Tumia kiwembe kipya kabisa, au mkasi msafi au kifaa kingine cha kukata. Kila utakachotumia kukata kiungamwana lazima kwanza kioshwe vizuri na maji safi na kutakaswa. Kuchemsha ndiyo njia bora zaidi. Kama huwezi kukichemsha, kiweke juu ya ndimi ya moto au safisha kwa dawa ya kuua vijidudu ambavyo vinaweza kusababisha maambukizi. Baada ya kukata, acha kisiki chake huru kuzuia maambukizi. (Bonyeza hapa kwa ajili ya taarifa juu ya utunzaji wa kisiki cha kiungamwana.)
Kondo la nyuma
Kama hakuna uvujaji mkubwa wa damu, basi hakuna uharaka wa kujifungua kondo la nyuma. Subiri hadi mama atakapohisi msukumo wa kulitoa nje. Kama anavuja damu, mwambie asukume sana wakati misuli inaporudia kubana na kuachia. Iwapo kondo la nyuma halitatoka nje:
- Msaidie mama kunyonyesha. Kunyonyesha mara baada ya kujifungua husababisha munyukano wa misuli ambao hulisukuma nje kondo la nyuma.
- Mwambie mama akakojoe. Kibofu cha mkojo kilichojaa huzuia tumbo kubana na kulisukuma nje kondo la nyuma.
- Mwambie mama kuchuchumaa, halafu kusukuma tena.
Kama mama anapoteza damu haraka, au kama hatua zilizopendekezwa awali hazijafanikiwa, jaribu taratibu kuvuta kiungamwana hicho. Ukisikia kinakataa, acha. (Kuvuta sana kunaweza kusababisha kiungamwana kukatika au hata kuvuta nje kizazi).
Mara baada ya kondo la nyuma kutoka, lichunguze. Je, kuna sehemu yoyote inakosekana? Kama ndiyo, pangusa tumbo sehemu ya chini kwa nguvu ili iweze kutoka. Mpe mama oksitosini au misoprosto. Iwapo sehemu iliyobaki haitoki, tafuta msaada wa daktari. Sehemu ya kondo la nyuma ikibaki ndani ya tumbo huweza kusababisha maambukizi mabaya na uvujaji damu.
Mpe mama oksitosini au misoprosto. Iwapo sehemu iliyobaki haitoki, tafuta msaada wa daktari. Sehemu ya kondo la nyuma ikibaki ndani ya tumbo huweza kusababisha maambukizi mabaya na uvujaji damu.
Baada ya mama na mtoto kuwa salama, tumia muda kufanya usafi, safisha sehemu za uzazi za mama na miguu yake, na kumpa chakula na kinywaji. Msaidie mama na mtoto kuanza unyonyeshaji (bonyeza hapa) na toa baraka na pongezi zako kwa familia wanapomkaribisha mtoto mpya duniani!
Mtoto kutanguliza makalio au kutanguliza mguu
Uzazi wa mtoto kutanguliza makalio au kutanguliza mguu unaweza kusababisha matatizo mengi yakiwemo kiungamwana kutoka kabla ya mtoto au kichwa cha mtoto kukwama ndani. Matatizo yote hayo ni hatari sana na yanaweza kusababisha kifo. Kila inapowezekana, uzazi unaotanguliza makalio au mguu unapaswa kufanyika hospitali, hasa kama ni mimba ya kwanza kwa mama.
 |
 |
| Uzazi wa kutanguliza makalio ni nafuu kiusalama kuliko uzazi mwingine usiyo wa kawaida. | Uzazi wa kutanguliza mguu ndiyo hatari zaidi miongoni mwa uzazi usiyo wa kawaida. |
- Mama asisukume hadi njia nzima ya mlango wa kizazi itakapokuwa wazi. Mwambie kupuliza hewa nje au kubadilisha mkao hadi atakaposhindwa kuhimili shinikizo la kusukuma. Halafu aruhusu mwili wa mtoto kutoka nje wenyewe. Usiuvute.
- Baada ya tumbo la mtoto kutoka nje, kama kiungamwana kimekaza sana, taratibu vuta kidogo ile kilegee – ili kisimuzwie mtoto kupita. Kinyume na hapa, usikiguse kiungamwana.
- Baada ya makalio na miguu kutoka nje, mfunike mtoto na blanketi safi. Iwapoatapata baridi, anaweza kujaribu kupumua na mapafu yake kujaa maji.
- Kama nusu ya mwili wa mtoto imekwama kutoka, ingiza vidole ndani ya uke kuukunjua mkono ukiupitisha kifuani kwake.
- Kama kichwa ndiyo sehemu ambayo imemkwamisha mtoto kutoka, mwezeshe mama kulalia mgongo wake. Omba mtu mwingine asaidie kusukuma kwenye tumbo sehemu ya chini kabisa, juu kidogo ya mfupa wa kinena. Usisukume sehemu ya juu ya tumbo.
- Mtoto sasa anapaswa kugeuzwa kuangalia sehemu ya chini ya mama yake. Msaidie mtoto na mkono mmoja. Weka kidole chako mdomoni mwa mtoto au sehemu ya juu ya midomo ya mtoto, na kuivuta chini kuelekea kifuani kwa mtoto. Hii husaidia kidevu chake kujikunja kwa ndani kidogo. Weka mkono wako mwingine kwenye bega la mtoto, vidole vyako vikiegemea sehemu ngumu ya nyuma ya kichwa cha mtoto ili kusaidia kupindisha kidogo kichwa ili kiweze kutoka nje.
- Uzito wa mwili wa mtoto utaushusha, kuelekea sehemu ya chini ya mama yake. Fanya taratibu. Usivute.
- Nywele za mtoto zikianza kuonekana, inua mwili wa mtoto juu. Bakisha kidole chako kwenye mdomo wake. Uso unaweza kuanza kutoka nje.
- Sasa mwambie mama kuacha kusukuma na kupuliza hewa nje.
Wezesha kichwa cha mtoto kutoka nje polepole kadri inavyowezekana.
Kuwa tayari kumsaidia mtoto kupumua.
Mtoto aliyezaliwa kwa njia hizi zisizo za kawaida anaweza kuwa ameumia kwa ndani na kuvimba sehemu za chini na miguuni. Lakini hupata nafuu baada ya siku chache.